Deel dit artikel:

De verborgen motor, een boek over de psychologie van het wielrennen.

De verborgen motor van Martijn Veltkamp is een populairwetenschappelijk boek over de rol van het onderbewuste in ons handelen. Het gebruik van voorbeelden en anekdotes uit het peloton om de processen tussen onze oren te illustreren, maakt het boek ook toegankelijk voor wielerliefhebbers en actieve fietsers.

Op zes kilometer voor de finish in Pescara heeft Adam Hansen een dikke minuut voorsprong op een grote groep met alle klassementsrenners. De Aussie van Lotto is de enige overblijver van de vroege vlucht en zal de rit winnen. De wegen liggen er namelijk nat bij en de kronkelende afdaling naar de finish nodigt de achtervolgers niet uit tot risico’s. Hoewel er voorzichtig wordt gereden, verliest Bradley Wiggins voeling met de andere favorieten. Hij neemt de bochten haast stapvoets en snijdt ze niet goed aan. En precies daardoor gebeurt wat hij wil vermijden: hij valt. Gelukkig zonder blessures of schade aan de fiets; hij kan onmiddellijk de achtervolging inzetten, maar de veer lijkt gebroken. De Tourwinnaar van het jaar voordien sukkelt als iemand die nog nooit eerder op een racefiets zat naar de streep en verliest nog anderhalve minuut op zijn concurrenten. Enkele dagen later, onderweg naar Firenze, regent het opnieuw. En weerom lost Wiggo tijdens een afdaling. Na de aankomst wordt hij voor de camera’s gehaald en reageert hij laconiek, zoals altijd: “Laten we eerlijk zijn, ik daal als een meisje. Begrijp me niet verkeerd, ik heb niks tegen meisjes. Ik heb er zelfs een thuis. Maar dit is het leven. We moeten verder.”  Veel verder rijdt hij echter niet, halfweg de Ronde van Italië pakt hij zijn koffers en gaat hij naar huis.

Vraag?

Martijn Veltkamp (1980) is een Nederlandse psycholoog en auteur die de werking van het brein en de invloed van onbewuste processen op een toegankelijke manier kan uitleggen aan een breed publiek. In De verborgen motor gebruikt hij zijn passie voor de koers om begrippen als motivatie, leiderschap, presteren onder druk, … uit te diepen aan de hand van voorbeelden uit het wielrennen. Het hoofdstuk over angst is bijvoorbeeld opgehangen aan Wiggins’ lamentabele vertoningen tijdens de Giro van 2013. Veltkamp stelt vast dat Wiggins vooraf niet bekend stond als een slechte daler of een angstige renner, dat hij de daalangst dus tijdens zijn loopbaan heeft ontwikkeld. Gebeurde dit door een negatieve ervaring? Met andere woorden, was de angst aangeleerd? 

Antwoord

Om een antwoord op deze vraag te vinden, grijpt de auteur onder meer naar het Little Albert-experiment uit 1920 van de Amerikaanse psycholoog John B. Watson. Watson zette baby Albert, negen maanden oud, in een onderzoeksruimte en liet hem kennismaken met heel verschillende voorwerpen en dieren. Albert keek verwonderd naar een hond, een konijn, een krant, een lapje wol, enzovoort. Bang was hij niet. Vervolgens testte de wetenschapper of je angst effectief kan aanleren. Hij zette de baby opnieuw in de vertrouwde ruimte en liet hem wennen aan de aanwezigheid van een witte rat. Kleine Albert vond het niet onprettig wanneer de rat hem besnuffelde en hij probeerde het knaagdier ook aan te raken. Hiermee was alvast bewezen dat het kind niet bang was voor de rat en kon het eigenlijke experiment beginnen. Watson ging uit het zicht van Albert zitten en sloeg vervolgens met een hamer op een stalen buis wanneer hij de rat aanraakte. De luide klap bracht de baby aan het huilen. Door dit te herhalen begon Albert onbewust een verband te leggen tussen het angstaanjagende geluid en het zachte beestje dat hij aanvankelijk niet als bedreigend had ervaren. Associeerde Wiggins natte wegen onbewust met eerdere valpartijen of was er meer aan de hand? De psycholoog graaft dieper, draagt meer experimenten aan om een verklaring te vinden en legt methodes uit die helpen om angst te overwinnen.

Koers en psychologie netjes verweven

Zo pingpongt Martijn Veltkamp tussen het peloton en de wetenschap. Zowel de wielerverhalen als de duiding zijn helder verwoord, de verbanden zijn nooit vergezocht. Is De verborgen motor – een verwijzing naar de hersenen – een wielerboek bedekt met een extra laag psychologie of is het een inleiding tot de psychologie gestoffeerd met voorbeelden uit de geschiedenis van onze favoriete sport? De waarheid ligt in het midden. Tientallen experimenten, onderzoeken, weetjes en quotes worden netjes verweven. Ik heb het in ieder geval graag gelezen.
Toch een kleine kanttekening. In de herziene versie van het boek (2024) verwijst de auteur ook naar recente koersfeiten en nog actieve renners en teams. Hij kan evenwel niet verhullen dat het originele manuscript al wat ouder is, voor twintigers en dertigers kunnen referenties naar Maurizio Fondriest, Henk Lubberding, Laurent Jalabert … gedateerd overkomen. 

De verborgen motor, over de psychologie van het wielrennen is een uitgave van Uitgeverij Prometheus en verkrijgbaar bij de bekende boekhandels.