De helm: een zegen of niet?

De nieuwe bevindingen zijn deze week gepresenteerd tijdens de zogeheten National Road Safety Conference in het Britse Telford. Achter het onderzoek zitten Colin Clarke (voorheen betrokken bij Cycling UK) en journalist Chris Gillham. Zij analyseerden de risico’s bij een valpartij en het effect van een helm. Daarvoor gebruikten ze data uit Australië, Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten, Canada en Groot-Brittannië. In al deze landen wordt zeer wisselend met fietshelmgebruik omgegaan. In het ene land moet iedere fietser (sportief en recreatief) er verplicht eentje dragen, in het andere land is er geen enkele wetgeving.

De onderzoekers merken op dat het gebruik van de fietshelm in de afgelopen dertig jaar is gestegen, onder meer door promotie en soms wetgeving. Er zijn tegelijkertijd veel onderzoeken die de hoeveelheid fietsongelukken, de ernst van verwondingen en de populariteit van fietsen in kaart hebben gebracht. Maar slechts weinig rapporten leggen een verband tussen al deze aspecten of maken melding van de risico’s tijdens het fietsen. Juist daarop hebben de Britten zich in hun werk geconcentreerd.

De onderzoekers concluderen op basis van de beschikbare data dat de verhouding tussen ongelukken en letsel negatief wordt beïnvloed door helmgebruik. Er zijn volgens de Britten sterke aanwijzingen dat fietsers met helm procentueel meer letsel aan het bovenlichaam oplopen dan niet-helmdragers. Ze zouden gemiddeld ook vaker betrokken zijn bij een valpartij dan fietsers zonder een hoofdbeschermer. Mogelijk doordat ze meer risico’s nemen. De kans op een ongeluk zou bij helmgebruik met 40 procent stijgen, aldus de Britten.

Helmplicht remt fietsgebruik?

Naast het letselrisico kwam er nog een andere negatieve ontwikkeling aan het licht. De helmplicht die in Australië en Nieuw-Zeeland in de jaren negentig is ingevoerd, heeft ervoor gezorgd dat minder mensen zijn gaan fietsen. Kinderen in Nieuw-Zeeland, bijvoorbeeld, besteedden tot de wetinvoering jaarlijks nog 23 miljoen uur aan fietsen. Tien jaar later was dat nog maar 13,6 miljoen uur per jaar. Op dit moment schommelt de fietstijd onder kinderen in Nieuw-Zeeland tussen de 4 en 5 miljoen uur.

Als in deze landen met verplicht helmgebruik het aantal slachtoffers met letsel na een fietsongeluk afneemt, dan hangt dat dus ook samen met het feit dat er minder wordt gefietst. De afgenomen beweging werkt ook andere maatschappelijke problemen in de hand, zoals overgewicht en obesitas. De Britten werpen daarom de vraag op of het wel verstandig is om in te zetten op meer helmgebruik.